ေဒါက္တာသက္ဦး
အေရျပား ဆိုတာဟာလည္း ၃၂ ေကာ႒ာသဝင္ အဂၤါ အစိတ္အပိုင္း တခုပါပဲ။ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ျဖစ္ျခင္း ပ်က္ျခင္း သေဘာေတြကို သညာအရ သိေပမယ့္ အေရျပားတေထာက္ အလွအပကို မက္ေမာၾကတာလည္း ရွိၾကသေပါ့။ ဒါေပမယ့္လည္း ေရွာင္လႊဲမရတဲ့ ဗ်ာဓိသေဘာအတိုင္း အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းတိုင္းက ကင္ဆာဆိုတာနဲ႔ မကင္းေလေတာ့ အေရျပားမွာလည္း ကင္ဆာျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ျဖစ္တာမွ အမ်ိဳးအစားေတြ ကြဲျပားၿပီး အမ်ိဳးအမည္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိတတ္ပါတယ္။ အဲဒီထဲကမွ Melanoma လို႔ေခၚတဲ့ အေရျပား ကင္ဆာကေတာ့ အဆိုးရြားဆံုးအျဖစ္ လူကို ဒုကၡေပးပါတယ္။ ဒီေရာဂါက အသားအေရာင္ကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ Melanin ဆိုတဲ့ အေရာင္ထုတ္ေပးတဲ့ အေရျပားဆဲလ္ ေတြမွာ ကင္ဆာျဖစ္လာတာမ်ိဳး ပါ။ အေရျပားတင္မက မ်က္လံုး နဲ႔ အူေတြမွာပါ ေတြ႔ရတတ္ပါေသးတယ္။ အျဖစ္မ်ားတာကေတာ့ လူေတြကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္တဲ့ မွဲ႔ေတြကေန ေျပာင္းလဲ ၿပီး ျဖစ္တာပါ။ ဒါေၾကာင့္ မွဲ႔ေလးေတြက သာယာခ်င့္ စဖြယ္ျဖစ္သလို အႏၲရာယ္ လြယ္ထားရသလိုပဲ ဆိုတဲ့ အသိေလး လည္း ရွိၾကေစခ်င္ ပါတယ္။
ဒီ ကင္ဆာျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္း အတိအက်ကို ေျပာရခက္ေပမယ့္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ ထိေတြ႔မႈ မ်ားတာက ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အမ်ားဆံုးလို႔ ယူဆၾကပါတယ္။ ေနေရာင္ျခည္ထဲက သာမက လိေမၼာ္ဝါေရာင္ မီးေခ်ာင္းေတြနဲ႔ ထိေတြ႔ရတဲ့ အေရျပားေတြမွာလည္း အႏၲရာယ္ရွိတယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ အသက္ ၄၀ ေအာက္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အေတြ႔ရမ်ားတယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ တကယ္လို႔ ကင္ဆာအျဖစ္ ေျပာင္းလဲလာမယ့္ အေရျပားရဲ႕ လကၡဏာေတြကို ႀကိဳတင္သတိထားမိ သူေတြ အဖို႔ေတာ့ ေစာေစာသိ၊ ေစာေစာကုရင္ ေပ်ာက္ကင္းေစႏိုင္ပါတယ္။
Melanoma ကင္ဆာက တကိုယ္လံုး ဘယ္ေနရာမဆို ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
အထူးသျဖင့္ ေနေရာင္အထိမ်ားတဲ့ ေက်ာ၊ ေျခ၊ လက္နဲ႔ မ်က္ႏွာေတြမွာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ေျခဖဝါး၊ လက္ဖဝါးနဲ႔ ေျခသည္း လက္သည္းေအာက္လို ေနေရာင္ျခည္နဲ႔ အထိအေတြ႔ သိပ္မမ်ားတဲ့ ေနရာေတြမွာလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အသားအေရာင္မေရြး ျဖစ္တတ္တဲ့ ေရာဂါပါပဲ။
ေရွးဦးလကၡဏာေတြ
ဒီ အေရျပားကင္ဆာရဲ႕ ပထမဦးဆံုး လကၡဏာေတြကေတာ့
- ရွိေနတဲ့မွဲ႔မွာ အေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္လာတာ
- ပံုမွန္အေရျပားမွာ အေရာင္ေျပာင္းလာတာ၊ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ အေျပာင္းအလဲ တခုခု ျဖစ္လာတာေတြ ပါပဲ။ တခု သိထားဖို႔က အၿမဲတမ္း မွဲ႔ကေန ေပၚလာတာ မဟုတ္ဘဲ ပံုမွန္ အေရျပားကေနလည္း ျဖစ္တတ္တယ္ ဆိုတာပါ။
ပံုမွန္မွဲ႔ဆိုတာ
ကင္ဆာ အေျပာင္းအလဲကို သိဖို႔ ပံုမွန္မွဲ႔ရဲ႕ သဘာဝကို သိထားသင့္ပါတယ္။ ပံုမွန္မွဲ႔ ဆိုတာက ေယဘုယ်အားျဖင့္ အေရာင္ တေရာင္တည္းပါ။ အညိဳ၊ ဒါမွမဟုတ္ အမည္း စသျဖင့္ ေပါ့။ အနားကပ္လ်က္ အေရျပားနဲ႔ တိတိက်က် အနားသတ္ကေလး ရွိပါတယ္။ အဝိုင္း၊ ဒါမွမဟုတ္ ဘဲဥပံုေတြ႔ရၿပီး လက္မတစိတ္ (၆ မီလီမိတာ) ေလာက္အခ်င္း ရွိတတ္ပါတယ္။ ခဲတံဖင္ပိုင္းက ခဲဖ်က္ေလာက္ေပါ့။ တခ်ိဳ႕ေတာ့လည္း ဒီထက္ပိုႀကီးတာ ေတြ႔ရတတ္ၿပီး တခ်ိဳ႕က အသက္ႀကီးမွ ေပၚလာတတ္သလို တခ်ိဳ႕က်ေတာ့လည္း အလိုလို ေပ်ာက္ကြယ္သြားတတ္ပါတယ္။
ပံုမွန္ မဟုတ္တဲ့၊ ဒါမွမဟုတ္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ မွဲ႔
မွဲ႔တခုမွာ ပံုမွန္ မဟုတ္တဲ့ အေနအထားေတြရွိရင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခကို သတိျပဳရပါေတာ့မယ္။ အဓိက ေတြ႔ႏိုင္တာ ေတြက ပံုသဏၭာန္ မမွန္တာ (ထက္ျခမ္းပံု ၾကည့္ရင္ ႏွစ္ဖက္မညီတာမ်ိဳး)၊ အနားသတ္က တိတိက်က် မရွိဘဲ ခ်ိဳင့္ေကြးဝင္ေနတာ၊ အေရာင္ေျပာင္းလာတာ၊ နဂိုရွိေနတာထက္ ပိုႀကီးလာတာ အစရွိတဲ့ အခ်က္ေတြပါပဲ။
တျခား အေရးပါတဲ့ အေျပာင္းအလဲ ကေတာ့ ယားလာတာ၊ ေသြးစိမ့္ထြက္လာတာေတြ ဆိုရင္ သတိျပဳပါ။ အေရျပား ေပၚမွာ မဟုတ္ဘဲ တျခားေနရာေတြမွာလည္း မွဲ႔ကင္ဆာကို ေတြ႔ရတတ္ပါေသးတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ လက္သည္း ေျခသည္းေတြ ေအာက္မွာ၊ ပါးစပ္၊ အစာလမ္းေၾကာင္း၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းနဲ႔ မိန္းမကိုယ္ေတြမွာ၊ မ်က္လံုး ထဲမွာ စသျဖင့္ေပါ့။
ျဖစ္တန္ရာ အေၾကာင္းေတြ
အေရျပား ကင္ဆာမွာ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ကို အဓိက ျဖစ္တန္ေျခရွိတဲ့ အေၾကာင္းလို႔ သတ္မွတ္ေပမယ့္ တျခား ျဖစ္ႏိုင္ေျခေတြလည္း ရွိေနတာပါပဲ။ အသားအေရာင္ ႏုတာ၊ ျဖဴတာ၊ ဆံပင္နဲ႔ မ်က္လံုး အနက္ေရာင္ မဟုတ္သူေတြ မွာေတာ့ ေနေရာင္ျခည္ ေလာင္ကြ်မ္းတာ ပိုေစလို႔ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခ ပိုပါတယ္။
အသားညိဳသူ၊ မည္းသူေတြမွာ ကင္ဆာျဖစ္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းနည္းပါ သတဲ့။ ေနေလာင္ခံရတာ မ်ားတာ၊ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ ထိေတြ႔မႈမ်ားတာ၊ အီေကြတာ အနီးမွာ ေနထိုင္တာ၊ ခႏၶာကိုယ္မွာ မွဲ႔ေတြမ်ားတာ၊ မိသားစုမွာ အေရျပား ကင္ဆာရွိတာ စတဲ့အခ်က္ေတြက အေရျပားကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားတဲ့ အခ်က္ေတြပါ။
ဘယ္လို ေတြ႔ရွိတတ္သလဲ
အေရျပား ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းေတြ ကိုယ့္မွာ ရွိေနတယ္လို႔ သံသယမကင္းရင္ ပံုမွန္စစ္ေဆးမႈေတြ ျပဳတာ ကေတာ့ အေကာင္းဆံုးပါ။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ ေရာဂါ လကၡဏာအရ ျဖစ္ေစ၊ တျခား ေရာဂါကို စစ္ေဆးရင္းနဲ႔ ျဖစ္ေစ၊ ႏွံ႔စပ္ေသခ်ာတဲ့ ဆရာဝန္ေတြက ေတြ႔ရွိတာသာ မ်ားပါတယ္။
တခ်ိဳ႕လည္း ကိုယ့္မွာ ရွိေနတဲ့ မွဲ႔ရဲ႕ အေျပာင္းအလဲကို သတိျပဳမိတာ၊ ကိုယ့္အေရျပားကိုယ္ အလွၾကည့္ေနတတ္ သူေတြမွာ ဆိုရင္လည္း အေရျပားအေရာင္ ေျပာင္းလာတာမ်ိဳးကို သတိျပဳမိတာကေန ကင္ဆာျဖစ္တာကို သိရွိၾကရ ပါတယ္။ ေသခ်ာတဲ့နည္းကေတာ့ သံသယရွိတဲ့ အေရျပား အစိတ္အပိုင္းကေန အသားစယူ စစ္ေဆးျခင္းပါပဲ။
ကုသပံု
အေရျပား ကင္ဆာကိုလည္း ေတြ႔ရွိတာ ေစာျခင္း၊ ေနာက္က်ျခင္း၊ သူ႔ရဲ႕ အရြယ္အစား၊ အတိမ္အနက္နဲ႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈေပၚ မူတည္လို႔ အဆင့္ေတြ ခြဲျခားၿပီး ကုသနည္းေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ျဖစ္ေနတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေလးကို လွီးျဖတ္တာ၊ အဲဒီ ေနရာကေန သြားႏိုင္တဲ့ သားငန္ရည္က်ိတ္ေတြကို ဖယ္ထုတ္တာ၊ ကင္ဆာေဆးေတြ တိုက္ေကြ်းကုသတာ၊ ဓာတ္ကင္တယ္လို႔ ဆိုၾကတဲ့ ဓာတ္ေရာင္ျခည္သံုး ကုတာ အစရွိတဲ့ ကုထံုးေတြကို သံုးၾကပါတယ္။
အခုေနာက္ပိုင္း ထိေရာက္တယ္ ဆိုၿပီး သံုးလာတာက ဇီဝကုထံုးပါ။ ကိုယ္ခံအားကို ျမႇင့္တင္ေပးၿပီး ကင္ဆာကို တိုက္ဖ်က္ ေစတာေပါ့။ ကင္ဆာနဲ႔ တူတဲ့ ပစၥည္းကို ခႏၶာကိုယ္ကေန၊ ဒါမွမဟုတ္ ဓာတ္ခြဲခန္းမွာ ထုတ္ၿပီး လူကိုယ္ထဲ ထည့္ေပးတဲ့ နည္းပါ။
အေရျပားကင္ဆာက ေစာေစာသိ၊ ေစာေစာကုရင္ ေပ်ာက္ကင္းေစႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ခုေနာက္ပိုင္း ေပၚလာတဲ့ ေဆးဝါးေတြျဖစ္တဲ့ Vemurafenib (Zelboraf) နဲ႔ Dabrafenib (Tafinlar) ကေတာ့ အစြမ္းထက္တယ္လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။
ကာကြယ္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြ
အေရျပား ကင္ဆာကိုလည္း ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ား ေစတဲ့ နည္းလမ္းေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္ရင္ ကာကြယ္လို႔ ရႏိုင္ပါတယ္။ ေန႔လယ္ပိုင္း ေနေရာင္ျခည္ကို ေရွာင္ၾကဥ္သင့္ ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေနေရာင္ျခည္ အစူးရွဆံုး မြန္းတည့္ အခ်ိန္ေတြမွာ ခႏၶာကိုယ္ကို ၾကာရွည္ ေရာင္ျခည္ မထိေစတာ အေကာင္းဆံုးပါပဲ။ အဲဒါကလည္း ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္သင့္မႈကို ကာကြယ္ရာ ေရာက္လို႔ပါ။
ေနေရာင္၊ အထူးသျဖင့္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ ကာကြယ္တဲ့ အဝတ္အစားေတြ၊ အေရာင္ရင့္တဲ့ ခ်ည္သားေတြ၊ ဦးထုပ္ေတြ ဝတ္ဆင္တာမ်ိဳး ေပါ့။ အသားအေရာင္ကို အၿမဲဂ႐ုစိုက္ၿပီး အေျပာင္းအလဲ တခုခုႀကံဳတာနဲ႔ သတိမူမိတာ ကလည္း ေကာင္းတဲ့ ကာကြယ္နည္းပါ။
မွန္ၾကည့္တိုင္း မ်က္ႏွာ၊ လည္ပင္း၊ နားရြက္ေတြမွာ အေရျပား အေရာင္ အေျပာင္းအလဲကို ေစာင့္ၾကည့္၊ ရင္ဘတ္နဲ႔ ကိုယ္လံုး၊ ေျခ၊ လက္ေတြကို စစ္ေဆးၾကည့္ေနတာကလည္း ကာကြယ္နည္းပါပဲ။ မျမင္အပ္တဲ့ ေနရာေတြကိုလည္း အဆင္သင့္တိုင္း ၾကည့္႐ႈ စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္။
အထူးသျဖင့္ေတာ့ လူေတြကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္တဲ့ မွဲ႔ေတြ ေနရာအႏွံ႔ ပိုင္ဆိုင္ထားေလ ပိုၿပီး ဂ႐ုစိုက္ဖို႔ လိုေလ ပါပဲ။ မွဲ႔ေတြ ေပၚလာတယ္ ဆိုရင္ မွဲ႔ေတြမွာ အေျပာင္းအလဲ တခုခု ရွိလာၿပီ ဆိုရင္ ကိုယ့္ဘာသာ အဝါကတ္ျပၿပီး ေသခ်ာတဲ့ စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္သင့္တာကို သတိျပဳရမွာပါ။
အဲဒီေတာ့ ကိုယ့္မွာ စံပယ္တင္ မွဲ႔ကေလးမ်ား ရွိေနတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ သူတပါးရဲ႕ အားက်ျမတ္ႏိုးမႈ၊ မိမိဘာသာ ေက်နပ္ရတဲ့ အလွအပ အတြက္သာမက ေနာက္ဆက္တြဲ ကင္ဆာမျဖစ္ေစဖို႔၊ ျဖစ္ေနရင္လည္း ေစာေစာသိ၊ ေစာေစာကုႏိုင္ဖို႔ အတြက္ အၿမဲ အရိပ္တၾကည့္ၾကည့္ တသသသာ လုပ္ေနပါလို႔ တိုက္တြန္းလိုက္ပါတယ္။ ။
